28-9-2015
Η επικαιρότητα μας προσπερνά όλους. Η αμεσότητα της εικόνας μουδιάζει τη νόηση και τις αισθήσεις. Αναφέρομαι στις εικόνες των χιλιάδων προσφύγων, οι οποίοι αναζητούν μια ευκαιρία απόδρασης από τον τρόμο που έχει ενσκήψει στις πατρίδες τους. Η προκλητική εικόνα που μεταφέρεται, ίσως και σε πραγματικό χρόνο, αναδεικνύει σιωπηλά την αντίθετη πλευρά της τηλεοπτικής αποχαύνωσης. Όπως παρατηρήθηκε από τον G.D. McKnight, η τηλεοπτική αμεσότητα της δολοφονίας του Martin Luther King προκάλεσε άμεσες βίαιες ταραχές, σε 60 αμερικανικές πόλεις, οι οποίες συνεχίστηκαν επί πενθήμερο. (Encyclopedia of Television, έκδοση Museum of Broadcast Communications, 2η έκδοση, Horace Newcomb, Volume 1, σελ. 1268)
Ή όπως, ήδη, από το 1944 και πιο χαρακτηριστικά, γράφει ο Γ. Σεφέρης, αναφερόμενος στον πρόσφυγα (Ο τελευταίος σταθμός, Ημερολόγιο καταστρώματος Β’) :
Ὅμως ὁ τόπος ποὺ τὸν πελεκοῦν καὶ ποὺ τον καῖνε σὰν τὸ πεῦκο, καὶ τὸν βλέπεις
εἴτε στὸ σκοτεινὸ βαγόνι, χωρὶς νερό, σπασμένα τζάμια,
νύχτες καὶ νύχτες
εἴτε στὸ πυρωμένο πλοῖο ποὺ θὰ βουλιάξει καθὼς τὸ δείχνουν οἱ στατιστικές,
ἐτοῦτα ρίζωσαν μὲς στὸ μυαλὸ καὶ δὲν ἀλλάζουν
ἐτοῦτα φύτεψαν εἰκόνες ἴδιες με τὰ δέντρα……..
Εύλογα, λοιπόν, προκαλούν οι εικόνες αυτές την απορία για το τι προβλέπει το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο για τους πρόσφυγες και τη συμβολή κρατών υποδοχής. Στο πλαίσιο αυτό, παραθέτω κάποιες σκέψεις για τα όρια της παρέμβασης που έχει θεσπίσει, ο φωτισμένος πια πνευματικά κόσμος μας, στο δράμα του Ξένου, του άλλου, του “τρίτου κόσμου”.
Η απαρχή σχηματισμού ενός δεσμευτικού κειμένου, συμβάσεων και αρχών για την προστασία των προσφύγων, ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αιώνα από την Κοινωνία των Εθνών, και κορυφώθηκε στις 28 Ιουλίου του 1951, όταν η Γενική Συνέλευση του διάδοχου Ο.Η.Ε. ενέκρινε τη Σύμβαση σχετικά με το Καθεστώς των Προσφύγων. Στη Σύμβαση του 1951 καθορίζεται ο ορισμός του πρόσφυγα, ενώ, παράλληλα, θεσπίζονται τα δικαιώματά του, κατοχυρώντας έτσι τις βασικές ελευθερίες του, όπως αυτές της θρησκείας, της μετακίνησης, της ελευθερίας, της εκπαίδευσης, της κατοχής ταξιδιωτικών εγγράφων, της δυνατότητας εργασίας. (http://www.unhcr.org.cy/fileadmin/user_upload/1951_CONVENTION.pdf)
Τέλος, οριοθετούνται οι υποχρεώσεις του πρόσφυγα προς τη χώρα υποδοχής, αλλά και αυτές της τελευταίας, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται, ως βασικότατη, η μη επαναπροώθησή του σε χώρα όπου υπάρχει φόβος δίωξής του.
Με το Πρωτόκολλο του 1967 του ΟΗΕ, διευρύνθηκε η εντολή της Ύπατης Αρμοστείας για τους πρόσφυγες, καθώς το πρόβλημα των εκτοπισμένων πληθυσμών εξαπλωνόταν παγκοσμίως. (http://www.unhcr.org.cy/fileadmin/user_upload/1951_CONVENTION.pdf)
Έτσι, με το νέο αυτό νομοθέτημα ήρθησαν οι γεωγραφικοί και χρονικοί περιορισμοί, που έθετε η αρχική Σύμβαση και σύμφωνα με τους οποίους, μόνο άτομα που εμπλέκονταν στα γεγονότα που συνέβησαν στην Ευρώπη πριν την 1η Ιανουαρίου του 1951, μπορούσαν να υποβάλλουν αίτηση ασύλου.
Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση, θέσπισε διάφορους κανόνες συμμόρφωσής της με το ως άνω καθεστώς, (ενδεικτικά σύμβαση “σύμβαση του Δουβλίνου 1990”, ΕΕ C 254 της 19-8-1997, συμφωνία Δουβλίνου ΙΙ ή Κανονισμός 343/2003– ΕΕ L 50 της 25.2.2003, ) αλλά κυρίως το διεύρυνε και το επεξέτεινε, αντιμετωπίζοντας πρακτικά προβλήματα, τα οποία ανέκυψαν κατά την εφαρμογή των παραπάνω κανόνων, με την εν ισχύι συμφωνία Δουβλίνου ΙΙΙ ή Κανονισμός 604/2013 (ΕΕ L 180 της 29.6.2013).
Η συνθήκη του Δουβλίνου ΙΙΙ προβλέπει στο άρθρο 3 ότι τα κράτη μέλη εξετάζουν κάθε αίτηση διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα στο έδαφος οποιουδήποτε από αυτά, καθώς και ότι η αίτηση εξετάζεται από ένα μόνο κράτος μέλος, το οποίο ορίζεται, σύμφωνα με τα κριτήρια που προβλέπονται στο κεφάλαιο ΙΙΙ της συνθήκης.
Στο άρθρο 13 της συνθήκης, ωστόσο, προβλέπεται ότι όταν διαπιστώνεται, ότι ο αιτών διέβη παρανόμως, οδικώς, διά θαλάσσης ή δι’ αέρος, τα σύνορα κράτους μέλους προερχόμενος από τρίτη χώρα, αυτό το κράτος μέλος στο οποίο εισήλθε παρανόμως είναι υπεύθυνο για την εξέταση της αίτησης διεθνούς προστασίας.
Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με το άρθρο 18, το κράτος που υποχρεώνεται να εξετάσει την αίτηση διεθνούς προστασίας χαρακτηρίζεται ως “υπεύθυνο κράτος” και, δυνάμει του κανονισμού, υποχρεούται να αναδέχεται, τον αιτούντα ο οποίος υπέβαλε αίτηση σε άλλο κράτος μέλος.
Κατ’ εφαρμογή της παραπάνω διάταξης, προβλέπεται διαδικασία μεταφοράς του αιτούντος άσυλο σε άλλο κράτος από αυτό, μέσω του οποίου προωτοεισήλθε στο έδαφος της Ε.Ε., στο υπεύθυνο κράτος, σύμφωνα με το αρθρο 29 του κανονισμού.
Ωστόσο, σύμφωνα με τη διάταξη του εδαφίου β’ της παραγράφου 2 του άρθρου 3 του κανονισμού, “Όταν είναι αδύνατη η μεταφορά αιτούντος στο κράτος μέλος που έχει προσδιορισθεί πρωτίστως ως υπεύθυνο, εξαιτίας βάσιμων λόγων που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν συστημικές ελλείψεις στη διαδικασία ασύλου και στις συνθήκες υποδοχής των αιτούντων στο εν λόγω κράτος μέλος, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης, το προσδιορίζον κράτος μέλος εξακολουθεί να εξετάζει τα κριτήρια του κεφαλαίου ΙΙΙ, ώστε να διαπιστώσει αν άλλο κράτος μέλος μπορεί να προσδιοριστεί ως υπεύθυνο.”
Η εξιδανικευμένη κανονιστική αρμονία κάπου εδώ αναστέλλεται, μιας και τη διακόπτει βίαια η κυνική πραγματικότητα. Συγκεκριμένα:
- η χώρα μας, δεδομένης της σοβούσας επί εξαετία πλέον οικονομικής κρίσης, δεν αποτελεί ούτε μεταναστευτικό προορισμό, ώστε οι πρόσφυγες να εισέρχονται μεν μέσω αυτής στο ευρωπαϊκό έδαφος, ωστόσο να αποφεύγουν να υποβάλλουν αίτηση διεθνούς προστασίας στην Ελλάδα
- επιδιώκοντας να φτάσουν οι πρόσφυγες σε μια από τις ευημερούσες χώρες της Βόρειας Ευρώπης, διασχίζουν το ευρωπαϊκό έδαφος, με κίνδυνο να συλληφθούν καθ’ οδόν, για παράνομη είσοδο στη χώρα. Στην περίπτωση αυτή, η συλλαμβάνουσα χώρα θα νομιμοποιείται, βάσει των ανωτέρω διατάξεων, να επαναπροωθήσει το συλληφθέντα πρόσφυγα στη χώρα εισόδου του στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή στην Ελλάδα
- Ωστόσο, δεδομένης, της συνδρομής δύο εκρηκτικών παραμέτρων, αφενός των ανεπαρκών, ούτως ή άλλων, ελληνικών δομών υποδοχής προσφύγων, οι οποίες, πλέον, έχουν καταρρεύσει, αφετέρου του τεράστικου αριθμητικού όγκου παράνομα εισερχομένων προσφύγων στην Ελλάδα, σιωπηρά, παρακάμπτεται ο κανόνας αυτός της επαναπροώθησης, από κράτη μέλη, που κρατούν μετριοπαθή στάση στο ζήτημα
(http://www.w2eu.info/dublin2.en/articles/deportationstop–greece.en.html)
- Ωστόσο, τα ίδια αυτά κράτη, απεύχονται την είσοδο μεγάλου όγκου προσφύγων σε αυτά, αποφεύγοντας, έτσι, εμπράκτως να υποστηρίξουν την προσπάθειά τους για είσοδο στο έδαφός του. Έτσι, από τη μια πλευρά κάμπτουν τους ευρωπαϊκούς κανόνες, προς όφελος των προσφύγων, από την άλλη, όμως, παραβιάζουν τις διεθνούς δικαίου υποχρεώσεις τους, αποφεύγοντας de facto να επικουρήσουν την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες και το υποστηρικτικό της έργο. Αποτέλεσμα αυτών των συνειδητών παραλείψεων είναι οι εικόνες της μοναχικής πεζοπορίας των προσφύγων στους διεθνείς αυτοκινητόδρομους, της διανυκτέρευσής τους σε ανοικτούς χώρους, με τη μόνη συνδρομή των κρατών μελών, να είναι αυτή της αστυνομικής συνοδείας των καραβανιών οδοιπόρων.
- Στο ίδιο, πάλι, πλαίσιο αποφυγής της εισόδου των προσφύγων στο έδαφός τους, χώρες, όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία εφάρμοσαν τον νεοφανή όρο της “αναστολής” ισχύος των κανόνων του Κανονισμού του Δουβλίνου ΙΙ, που ισοδυναμεί με ομολογία συνειδητής παραβίασης, μιας και αρνούνται την επιστροφή στο έδαφός τους προσφύγων που εισήλθαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω αυτών των χωρών και στη συνέχεια συνελήφθησαν σε άλλη χώρα. (http://bbj.hu/politics/slovak–pm–respect–hungarys–decisions–on–immigrants_99855)Αποτέλεσμα της πολιτικής αυτής είναι οι εικόνες των συνοριακών τειχών, που χτίζει η Ουγγαρία ή η βίαιη επέμβαση και απώθηση των προσφύγων από τις αστυνομικές δυνάμεις
- Επίπτωση της παραπάνω αναστολής εφαρμογής της συμφωνίας του Δουβλίνου είναι τελικά και η αρχικώς μεγαλόψυχη Γερμανία, δηλαδή ο πραγματικά τελικός προορισμός των προσφύγων, να προσχωρήσει στην οψιγενή πρακτική της αναστολής της συμφωνίας (http://www.euractiv.com/sections/global–europe/germany–suspends–dublin–agreement–syrian–refugees-317065)
- Το σκηνικό της κομψευόμενης αποστροφής στο έκτακτο προσφυγικό κύμα ολοκληρώνει και μια άλλη εκδοχή δικαϊκής παραβίασης. Αυτή της τυπολατρικής εφαρμογής του κανόνα της επαναπροώθησης στο κράτος εισόδου, του άρθρου 13 του Κανονισμού, παρά τη σαφή διάταξη του άρθρου 3 § 2 εδ. β’, βάσει της οποίας, ο πρόσφυγας δεν επαναπροωθείται σε χώρα με “συστημικές ελλείψεις στη διαδικασία ασύλου και στις συνθήκες υποδοχής”.Παρά την πανθομολογούμενη και διεθνοποιημένη υστέρηση της χώρας μας σε αντίστοιχες υποδομές υποδοχής προσφύγων, το Βέλγιο, στην περίπτωση που αποτέλεσε και αντικείμενο δικαστικής κρίσης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, επαναπροώθησε πρόσφυγα στην Ελλάδα, εν γνώσει των κινδύνων που αυτός διέτρεχε. Αποτέλεσμα ήταν η καταδίκη τόσο της χώρας μας, για αδυναμία επίτευξης των στόχων επαρκούς κάλυψης των απαιτήσεων προστασίας των προσφύγων και παροχής σε αυτούς των αναγκαίων διευκολύνσεων, αλλά και του Βελγίου για την επαναπροώθηση του πρόσφυγα στην Ελλάδα (ΕΔΔΑ υπόθεση M.S.S. v. BELGIUM AND GREECE, Application 30696/09, απόφαση της 21-1-2011, στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων (http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-103050)
Η έμπρακτη επιβεβαίωση της περιγραφείσας κατάστασης επικυρώθηκε με τις αποφάσεις της έκτακτης συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της 23-9-2015, για το προσφυγικό πρόβλημα, όπου κατ’ εφαρμογή της αρχής της πλειοψηφίας και όχι της ομοφωνίας, συμφωνήθηκε η έγκριση του σχεδίου για την ανακατανομή 120.000 προσφύγων σε όλες τις χώρες της ΕΕ, με τη διαφωνία των Ουγγαρίας, Τσεχίας, Σλοβακίας και Ρουμανίας και την αποχή της Φινλανδίας από την ψηφοφορία. (http://news.in.gr/world/article/?aid=1500027815 )
Ένα βήμα πριν από την συλλογιστική της ορθής εφαρμογής ή παραβίασης, όμως, των κανονισμών, βρίσκεται η εύλογη απορία: γιατί να μην καταπολεμήσουμε τις αιτίες γέννησης του τεράστιου προσφυγικού κύματος;;;
με μια απλή επισκόπηση της ιστορίας, διαπιστώνουμε ότι όταν ο δυτικός κόσμος διερωτήθηκε το ίδιο, σε άλλες περιστάσεις ανθρωπιστικών κρίσεων, και μάλιστα, αμφιλεγόμενης όχι μόνο σπουδαιότητας αλλά και χαρακτήρα, συσπειρώθηκε, ώστε περαιτέρω ο δυτικός νομικός πολιτισμός να καταγράψει στιγμές “λαμπρής δόξας”, στην προσπάθεια δικαιοπολιτικής νομιμοποίησης επεμβατικών επιχειρήσεων…
Ειδικότερα, ως «ανθρωπιστική επέμβαση, νοείται η απειλή ή η χρήση στρατιωτικής βίας από κράτος ή ομάδα κρατών ή διεθνή οργανισμό, με σκοπό την προστασία των πολιτών (του δεχόμενου την επέμβαση κράτους) από κατάφωρες παραβιάσεις διεθνώς αναγνωρισμένων θεμελιωδών τους δικαιωμάτων” (Sean d. Murphy, Humanitarian Intervention: The United Nations in an evolving world order, University of Pennsylvania Press,1996 σελ. 11-12).
Μια τέτοια είδους στρατιωτική επιχείρηση, όχι μόνο δεν προβλέπεται από τον Καταστατικό Χάρτη του Ο.Η.Ε., αλλά με το άρθρο 2 § 4 αυτού «Όλα τα Μέλη στις διεθνείς τους σχέσεις θα απέχουν από την απειλή ή τη χρήση βίας, που εκδηλώνεται εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους είτε με οποιαδήποτε άλλη ενέργεια ασυμβίβαστη προς τους Σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών. ». (https://www.unric.org/el/index.php?option=com_content&view=article&id=14&Itemid=10)
Εξαιρετικά, προβλέπεται στο άρθρο 51 του ίδιου νομοθετήματος ότι «καμιά διάταξη αυτού του Χάρτη δε θα εμποδίζει το φυσικό δικαίωμα της ατομικής ή συλλογικής νόμιμης άμυνας, σε περίπτωση που ένα Μέλος των Ηνωμένων Εθνών δέχεται ένοπλη επίθεση, ως τη στιγμή που το Συμβούλιο Ασφαλείας θα πάρει τα αναγκαία μέτρα για να διατηρήσει τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Τα μέτρα που θα παίρνουν τα Μέλη των Ηνωμένων Εθνών κατά την άσκηση αυτού του δικαιώματος της νόμιμης άμυνας θα ανακοινώνονται αμέσως στο Συμβούλιο Ασφαλείας, και σε καμία περίπτωση δε θα θίγουν την εξουσία και την υποχρέωση που έχει το Συμβούλιο Ασφαλείας, σύμφωνα με αυτόν το Χάρτη, να αναλαμβάνει οποτεδήποτε τη δράση που κρίνει αναγκαία για τη διατήρηση ή για την αποκατάσταση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.»
Ωστόσο, η εξαιρετικότητα μιας τέτοιας δυνατότητας, και μάλιστα, υπό αυστηρούς όρους προβλέπεται και στην απόφαση με αρ. 2625/1970 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, όπου ρητά ορίστηκε ότι “Κανένα Κράτος ή ομάδα Κρατών δεν έχει το δικαίωμα να επέμβει άμεσα ή έμμεσα, για οποιοδήποτε λόγο, στις εσωτερικές ή εξωτερικές υποθέσεις οποιουδήποτε άλλου Κράτους. Συνεπώς, η ένοπλη επέμβαση και όλες οι άλλες μορφές ανάμειξης κατά της υποστάσεως ενός Κράτους ή κατά των πολιτικών του στοιχείων, παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο.”(http://daccess–dds–ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/348/90/IMG/NR034890.pdfOpenElement)
Δεν έχω πρόθεση επέκτασης στην ανάλυση των διαφόρων, κατά καιρούς, στρατιωτικών επεμβάσεων κρατών, τα οποία επικαλέστηκαν ανθρωπιστικούς λόγους για την εν λόγω ενέργειά τους. Όλως ενδεικτικά αναφέρομαι στην “ανθρωπιστική” επέμβαση στη Λιβύη του συνασπισμού ευρωπαϊκών κρατών (Γαλλίας – Βρετανίας) με τη συνδρομή αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων, συνεπικουρούμενων από διάφορα αραβικά κράτη, με κωδική ονομασία Odyssey Dawn. Έλαβε χώρα το 2011, προς εφαρμογή του ψηφίσματος του…..1973 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. (http://www.un.org/press/en/2011/sc10200.doc.htm)
Δυστυχώς, όμως, υπερέβη τις εντολές και τα όρια του ψηφίσματος, καθόσον αυτό προέβλεπε, απλά και μόνο τη δημιουργία ζώνης απαγόρευσης πτήσεων πάνω απ’ τη Λιβύη, αλλά η επιχείρηση εξετράπη σε κανονικό πόλεμο με τελικό στόχο την ανατροπή του καθεστώτος Καντάφι, όπως και έγινε.
Στο ίδιο πλαίσιο, κινήθηκε και η “ανθρωπιστική” επέμβαση στο Κοσσυφοπέδιο το 1999, όπου για τον βομβαρδισμό του ΝΑΤΟ εναντίον της Γιουγκοσλαβίας δεν ζητήθηκε η έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας από κανένα μέλος του επεμβαίνοντος συνασπισμού κρατών, με το πρόσχημα ότι οι Κίνα και Ρωσία θα έθεταν βέτο. (βλ. Charles Sampford & Margaret Palmer, The Theory of Collective Response, υποσ. 75, στο Protecting Democracy in international Responses, edited by Morton Halperin and Mirna Galic, Lexington books, 2005)
Η στρατιωτική αυτή επέμβαση, δεν στηρίχθηκε στις αρχές της αυτοάμυνας εναντίον άμεσης επίθεσης, ή σε σχετικό ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας, προς διασφάλιση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.
Στη Διάσκεψη Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσινγκτον το 1999, συμφωνήθηκε από το ΝΑΤΟ η ανάληψη επιχειρήσεων εκτός των ορίων του άρθρου 5 του καταστατικού του χάρτη, σύμφωνα με το οποίο, η χρήση βίας επιτρέπεται μόνο σε περίπτωσης άμυνας σε εξωτερική επίθεση, εναντίον ενός μέλους του ΝΑΤΟ. (http://www.nato.int/docu/rdr–gde/rdrgde–e.pdf)
Με επίκληση τη βίαιη εκδίωξη των Αλβανών του Κοσσυφοπεδίου, οι νατοϊκοί βομβαρδισμοί των σερβικών δυνάμεων στο Κοσσυφοπέδιο το 1999, επεκτάθηκαν και σε άλλες περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας, όπως το Βελιγράδι, χωρίς την νομιμοποίηση σχετικού ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας. Αντιθέτως, με το με αρ. 1244/1999 ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας, το οποίο εκδόθηκε εκ των υστέρων, ρητά επιβεβαιώθηκε “η κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας”
(http://daccess-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N99/172/89/PDF/N9917289.pdf?OpenElement)
Στην προκειμένη περίπτωση, ο συριακός λαός υπόκειται στα δεινά ενός πενταετούς εμφυλίου πολέμου, με 310.000 νεκρούς μέχρι τον Απρίλιο του 2015, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Συριακού Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, (http://edition.cnn.com/2015/04/17/middleeast/syria–civil–war–by–the–numbers/index.html)
ο οποίος, παράλληλα, περιλαμβάνει ευρεία χρήση χημικών όπλων. (http://www.bbc.com/news/world–middle–east-26116868)
Η μέχρι σήμερα συντελεσθείσα οικονομική καταστροφή ανέρχεται σε 237 δισεκατομμύρια δολάρια, άλλως 500 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με πηγές της αντιπολίτευσης. (http://gulfnews.com/business/economy/syrian-middle-class-suffers-as-economy-hit-by-rebel-gains-1.1512311)
Σύμφωνα με πηγές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 35% των νοσοκομείων έχουν καταστραφεί, ενώ ποσοστό μεγαλύτερο του 70% του ιατρικού προσωπικού έχει φύγει εκτός χώρας. Επίπτωση είναι η ραγδαία αύξησης περιστατικών διάρροιας και υπατίτιδας Α, με κίνδυνο εξάπλωσης και στις χώρες υποδοχής προσφύγων, (http://www.bbc.com/news/health-22766084)
ο αριθμός των οποίων έχει υπερβεί, μέχρι τον Ιούλιο του 2015, τα 4.000.000, σύμφωνα με πηγές των Ηνωμένων Εθνών (http://www.reuters.com/article/2015/07/09/us–mideast–crisis–syria–refugees–idUSKCN0PJ0EF20150709)
Οι παραπάνω αριθμοί δεν αφήνουν περιθώρια διαπραγμάτευσης ενός τέτοιου εγχειρήματος, όπως η στρατιωτική επέμβαση. Με δεδομένη την ανθρωπιστική κρίση, την οποία ο ίδιος ο ΟΗΕ διαπιστώνει και προσπαθεί να διαχειριστεί, μέσω της αρμόδιας Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες, σε περίπτωση αποτυχίας των διπλωματικών ενεργειών, είναι αναγκαία η “ανθρωπιστική παρέμβαση” υπό την αιγίδα και τον απόλυτο έλεγχο του ΟΗΕ, με μοναδικό γνώμονα τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δηλαδή: την επιστροφή των προσφύγων στις εστίες τους, την πρόσβαση σε βασικά υλικά αγαθά και υγειονομική περίθαλψη. Είναι τραγικό να επικαλούμαστε την αναγκαιότητα διεξαγωγής πολέμου, με σκοπό την κατάπαυση ενός άλλου πολέμου, αλλά αυτό καλύτερα να μας προβληματίσει για το επίπεδο του πολιτισμού μας και την αποτελεσματικότητα των μέσων που έχουμε θεσπίσει, προς αποτροπή τέτοιων καταστάσεων. Επίσης, καλό θα ήταν να μας προβληματίσει κυρίως για την πολιτική βούληση των σύγχρονων αντιπροσωπευτικών δημοκρατιών μας, να επεμβαίνουν σε περιπτώσεις, όπου δεν προκύπτουν εμφανή υλική οφέλη, όπως η εξουσίαση φυσικών πηγών πλούτου…. Με σεβασμό στην αρχή της εδαφικής ακεραιότητας και της αποφυγής επέμβασης στα περαιτέρω εσωτερικά ζητήματα της Συρίας, θα μπορούσε να επιχειρηθεί μια διεθνής στρατιωτική επέμβαση, με σκοπό την άμεση κατάπαυση των εχθροπραξιών και την διενέργεια ελεύθερων εκλογών στη χώρα. Αλλά, … συμπληρώνει ο Σεφέρης, στο ίδιο ποίημα:
Πάλι τὰ ἴδια καὶ τὰ ἴδια, θὰ μοῦ πεῖς, φίλε.
Ὅμως τὴ σκέψη τοῦ πρόσφυγα τὴ σκέψη τοῦ αἰχμάλωτου
τὴ σκέψη τοῦ ἀνθρώπου σὰν κατάντησε κι αὐτὸς πραμάτεια
δοκίμασε νὰ τὴν ἀλλάξεις, δὲν μπορεῖς.